Zapalenie trzustki u psów i kotów

Problemy z trzustką występują stosunkowo często u psów i kotów i mogą mieć poważne konsekwencje. Przeczytaj, jak diagnozuje się zapalenie trzustki i co to oznacza dla Twojego zwierzaka.

Co robi trzustka?

Trzustka tworzy tak zwany  sok trzustkowy  i uwalnia go do jelita cienkiego. Zapach posiłku powoduje nie tylko zwiększenie ilości śliny w pysku, co często można zaobserwować u psów, ale także wydzielenie soku trzustkowego w dwunastnicy, ale w bardzo niewielkich ilościach. Dopiero gdy pokarm z żołądka dociera do jelita cienkiego, trzustka wydala sok w większych ilościach. Codziennie trzustka wydala u 10 kg psa do pół litra cennego soku (u ludzi około 1,5 l). 

Sok z trzustki neutralizuje kwas żołądkowy, gdy zawartość żołądka dostaje się do jelita cienkiego. Czyli stwarza optymalne warunki pracy dla wytwarzanych przez trzustkę  enzymów trawiennych , które rozkładają substancje odżywcze z diety:

• Peptydazy  do trawienia białek
• Amylaza  do trawienia węglowodanów
• Lipazy   do trawienia tłuszczów
• Nukleazy  do trawienia DNA i RNA 

Ilość enzymów w soku trzustkowym może dostosować się do rodzaju żywności. Na przykład, w przypadku żywienia bogatego w węglowodany, uwalniana jest większa ilość amylazy. Dopiero po trawieniu enzymami trawiennymi substancje odżywcze z pokarmu mogą przechodzić przez ścianę jelitową do krwi i służyć organizmowi jako źródło energii.

To, co brzmi stosunkowo prosto, jest właściwie niesamowitym zadaniem dla trzustki, ponieważ jest ona w ciągłym niebezpieczeństwie trawienia samej siebie. Aby tak się nie stało, istnieje szereg mechanizmów ochronnych, które zapewniają, że enzymy rozpoczynają swoją pracę tylko w jelicie cienkim. W szczególności enzymy trawiące białko są uwalniane w postaci nieaktywnych prekursorów i razem z inhibitorami  zapobiegają aktywacji soków w trzustce. Zaburzenie tych mechanizmów ochronnych prowadzi do bolesnego zapalenia trzustki. 

Trzustka pełni również rolę wewnątrzwydzielniczą. Komórki produkujące hormony znajdują się na tzw. wyspach trzustkowych (zwanych również wysepkami Langerhansa). Są one rozsiane po całej trzustce, ale największa ich ilość znajduje się na ogonie trzustki. Komórki te stanowią zaledwie 2% masy trzustki. Komórki wysepek wytwarzają głównie hormony regulujące poziom cukru we krwi insulinę i glukagon, ale także hormony, które regulują, na przykład, wydzielanie soku trzustkowego i wywołują uczucie sytości. 

Zewnątrzwydzielnicza funkcja trzustki polega na wytwarzaniu enzymów trawiennych, a wydzielające hormony wysepki Langerhansa nazywane są endokrynną trzustką.

Co powoduje zapalenie trzustki?

W 9 na 10 przypadków nie można ustalić przyczyny zapalenia trzustki. Istnieje jednak szereg możliwych czynników wyzwalających lub czynników ryzyka:

• Spożycie nieodpowiedniego pokarmu, zwłaszcza jeśli jest niehigieniczne i / lub ma bardzo wysoką zawartość tłuszczu (np. jeśli pies znalazł pokarm na zewnątrz)
• dieta bardzo wysokotłuszczowa przez długi czas (pies)
• nadwaga
• podwyższony poziom lipidów we krwi (hipertriglicerydemia, np. dziedziczna u sznaucerów miniaturowych)
• zaburzenia krążenia (zbyt niskie ciśnienie krwi, niedokrwistość)
• choroby hormonalne, takie jak Cushing, cukrzyca lub niedoczynność tarczycy
• uraz
• podawanie niektórych leków (np. niektórych leków przeciwpadaczkowych)
• różne choroby zakaźne, zwłaszcza u kotów

Szczególnie u kotów choroby zakaźne odgrywają ważną rolę w rozwoju zapalenia trzustki. Znane jest połączenie z chorobami wirusowymi, takimi jak FIP, FeLV, FIV, panleukopenia i herpeswirus. Szczególne znaczenie mają jednak infekcje toksoplazmą, ponieważ są one również przenoszone na ludzi . 

Toksoplazmę można wykryć w ponad 80% zapalnych trzustek u kotów!

U psów mogą odgrywać rolę infekcje babeszją.

Predyspozycje do zapalenia trzustki są znane z następujących ras:

• Bokser
• Cavalier King Charles Spaniel
• Cocker Spaniel
• Collie
• małe rasy terierów

Ogólnie rzecz biorąc, choroba trzustki u psów i kotów jest dość powszechna: około co dziesiąty kot i nieco ponad co dziesiąty pies doświadcza w swoim życiu problemów z trzustką. U wielu zwierząt zmiany w trzustce obserwuje się po śmierci, chociaż zmarły lub zostały poddane eutanazji z zupełnie innych powodów.

Choroby trzustki często pozostają nierozpoznane. 

Co dzieje się z trzustką w zapaleniu trzustki?

Nawet jeśli przyczyną zapalenia trzustki są nieodpowiednie pokarmy, zaburzenia krążenia i infekcje – trzustka reaguje prawie zawsze tak samo – Zmniejsza się wydalanie enzymów trawiennych. W rezultacie pozostają w komórkach trzustki dłużej niż zwykle, w wyniku czego nadal są aktywowane w komórkach. Trzustka zaczyna się niejako trawić. Komórki zapalne migrują do narządu, naczynia krwionośne są uszkodzone, a trzustka pęcznieje. W przypadku łagodniejszych chorób zapalenie jest ograniczone do trzustki, podczas gdy samo-trawienie rozprzestrzenia się w cięższych przypadkach, otaczająca tkanka tłuszczowa jest następnie zmydlana przez enzymy i rozwija się bardzo bolesna martwica tkanki tłuszczowej. Możliwe są ropnie.

Jakie konsekwencje może mieć zapalenie trzustki?

W ostrym zapaleniu trzustki stan zapalny może ustąpić, nie powodując uszkodzenia narządu. Jednak może również rozprzestrzeniać się na otaczającą tkankę i powodować większe uszkodzenia. Takie ostre martwicze zapalenie trzustki mogą być groźne dla życia, jeśli pojawi się posocznica (zatrucie krwi), może prowadzić do wstrząsu i niewydolności narządów.

Przewlekłe zapalenie trzustki, w którym zapalenie ciągle się rozrasta, prowadzi do powstania tkanki bliznowatej i skurczu tkanki funkcjonalnej narządu, wynikiem może być osłabienie trzustki, tak zwana zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki (EPI) i prawdopodobnie cukrzyca (cukrzyca).

Według badań prawie co trzeci pies z cukrzycą cierpi na przewlekłe zapalenie trzustki.

Jak manifestuje się zapalenie trzustki?

Niestety, oznaki zapalenia trzustki nie są typowe.

W zapaleniu trzustki zwierzęta wykazują np:

• apatię
• anoreksję
• wymioty
• ból brzucha
• odwodnienie (szczególnie koty)
• biegunkę

Może również wystąpić:

• gorączka
• żółknięcie skóry / błony śluzowej (żółtaczka)
• wychudzenie
• osłabienie

Wymioty, biegunka i bóle brzucha są stosunkowo częste u psów z zapaleniem trzustki, podczas gdy koty często wykazują bardzo niejasne objawy, takie jak osłabienie, odwodnienie, utrata apetytu i utrata masy ciała.  

Chociaż ostre zapalenie trzustki może powodować bardzo poważne objawy do zagrażającego życiu problemów sercowo-naczyniowych to okazuje się, że jednak przewlekłe zapalenie trzustki często niezauważalne szczególnie u kotów jest znacznie bardziej powszechne niż ostre zapalenie. 

Przewlekłe zapalenie trzustki może postępować wolniej (postać subkliniczna), może występować także w postaci nawracających ostrych ataków (forma przewlekła nawracająca). Często zapalenia trzustki u kotów występuje równocześnie z np. chorobą wątroby i przewodu pokarmowego lub u kotów chorych na cukrzycę, tak że jej stan zapalny może być maskowany przez inne objawy choroby.

Zapalenie trzustki w połączeniu z zapaleniem wątroby, przewodu żółciowego (cholangiohepatitis) oraz zapalną chorobą jelit (IBD = zapalna choroba jelit) występuje często u kotów jako„ triaditis ” (potrójne zapalenie). 

Wykrywanie bólu brzucha u psów (rzadziej u kotów z zapaleniem trzustki) czasami nie jest takie proste. Jako typowy znak bólu w przednim obszarze brzucha, gdzie znajduje się trzustka, to tak zwana pozycja modlitewna. Psy leżą z przednimi łapami na ziemi, a kończyny tylne są wyprostowane. Jednak zachowanie to obserwuje się tylko u około jednego na dziesięć psów z zapaleniem trzustki. Wiele zdrowych psów przyjmuje taką pozycję, aby rozciągnąć się lub zachęca do zabawy. Inne objawy bólu brzucha mogą obejmować np. sztywne ruchy, przygarbione plecy, preferowanie leżenia na zimnych kafelkach lub na ciepłym podłożu.

Jak rozpoznaje się zapalenie trzustki?

Obecnie istnieją szybkie testy dla psów i kotów, które mogą wykryć zapalenie trzustki. To znacznie ułatwia szybką diagnozę ciężkiego stanu zapalnego. Trudności może stwarzać łagodne nawracające lub przewlekłe zapalenie trzustki, ponieważ testy mogą wykryć tylko ponad dwie trzecie przypadków zapalenia trzustki, np u kotów. W takich przypadkach może być konieczne kilkukrotne badanie lub wysłanie krwi w celu jeszcze dokładniejszych pomiarów aktywności lipazy trzustkowej  .

Dalsze niezbędne badania w przypadku podejrzenia zapalenia trzustki

Samo zapalenie trzustki jest praktycznie nie do odróżnienie od innych zaburzeń żołądkowo-jelitowych z powodu objawów. Szczególnie u młodych psów z ostrą biegunką, wymiotami, gorączką i bólem brzucha zawsze należy rozważyć i wykluczyć chorobę za pomocą specjalnego testu krwi. Na przykład u kotów przy objawach białaczki powinno być wykonane dodatkowo badanie wykluczające zapalenie trzustki.

W rutynowym badaniu krwi (morfologia krwi i biochemia krwi),  zapalenie trzustki często nie może być wiarygodne, jednak można zauważyć, na przykład, w jakim stopniu choroba obciążyła już inne narządy, takie jak wątroba czy nerki. Dobra diagnoza jest zatem ważna dla planowania terapii i prognozowania. Szczególnie w przypadku kotów sensowne jest zbadanie współistniejących chorób jelit poprzez oznaczenie witaminy B12 i kwasu foliowego. 

Jako dodatkową korzyść – zwłaszcza u młodych psów i kotów z objawami wskazującymi na ostre zapalenie trzustki – zawsze należy wziąć pod uwagę, obecność ciała obcego, dlatego trzeba wykonać badanie rentgenowskie.

USG brzucha może również wskazać na problem z trzustką. Jednak nawet bardzo doświadczeni weterynarze nie zawsze mogą znaleźć oznak stanu zapalnego w narządzie. U kotów badanie ultrasonograficzne może być stosowane w celu ustalenia, czy choroby wątroby lub jelit są obecne w tym samym czasie, jak to często bywa u tych zwierząt. 

Jak leczy się zapalenie trzustki?

Trzy najważniejsze działania u pacjentów z zapaleniem trzustki to:

1. płynoterapia
2. leczenie bólu
3. prawidłowe żywienie (dietetyka)

W zależności od nasilenia stanu zapalnego, powikłań i wszelkich chorób towarzyszących, mogą być potrzebne inne metody leczenia, w tym intensywna terapia, ale trzy powyższe są kluczowe dla każdego pacjenta. W przypadku psów i kotów z przewlekłym zapaleniem trzustki, terapia płynami może nie być konieczna, ale należy również sprawdzić ich równowagę płynów i elektrolitów.

Płynoterapia w zapaleniu trzustki

Wielu pacjentów z zapaleniem trzustki odwadnia się ponieważ cierpią z powodu biegunki i wymiotów dlatego może dojść do zaburzeń równowagi elektrolitowej. Problemy te mogą zagrażać życiu i zwykle wymagają leczenia infuzjami. Dlatego bardzo często chore zwierzęta z ostrym zapaleniem trzustki są hospitalizowane.

Leczenie bólu w zapaleniu trzustki

Osoby z zapaleniem trzustki wiedzą, jak bolesna jest ta choroba, tak więc zwierzęta często wykazują znaczny ból. Nawet pozornie bezbolesne psy i koty z przewlekłym zapaleniem trzustki często wykazują wyraźną poprawę ogólnego stanu po podaniu im środków przeciwbólowych.

Dlatego każdy pies i każdy kot z zapaleniem trzustki powinien otrzymać terapię przeciwbólową! Większość opioidów (np. Morfinopodobnych) stosuje się w leczeniu bólu związanego z zapaleniem trzustki. Na przykład można je wstrzyknąć lub przykleić do skóry w postaci plastra. Leki przeciwbólowe są jednym z powodów, dla których leczenie szpitalne często ma sens.

Dieta w zapaleniu trzustki

Tutaj zalecenia ekspertów zmieniły się radykalnie w ostatnich latach. Podczas gdy wcześniej każdy pacjent z zapaleniem trzustki pościł przez kilka dni, to obecnie zaleca się karmić chore zwierzę jak najszybciej i nie pozwolić, aby przewód pokarmowy nie pozostał bez pokarmu więcej niż 24 godziny.

Jak doszło do tej zmiany? Przypuszczano wcześniej, że trzustka uwalnia mniej enzymów, gdy nie ma pokarmu w żołądku lub jelicie cienkim. Badania zarówno u ludzi, jak i u zwierząt wykazały, że wczesne odżywianie poprawia znacznie tempo wyleczeń.

Dlatego zaleca się aby karmić zwierzęta, gdy tylko przestaną wymiotować. Często otrzymują one leki, które zapobiegają wymiotom (z ujemnymi konsekwencjami dla równowagi płynów i elektrolitów) i są karmione w pierwszej kolejności wysokoenergetycznym płynnym pokarmem przez sondę.

W bardzo poważnym zapaleniu trzustki eksperci zalecają tak zwane „żywienie mikroenteralne”- przymusowe, aby  organizm otrzymał dodatkową energię i składniki odżywcze poprzez wlew (żywienie pozajelitowe). W ten sposób komórki ściany jelita mogą być pobudzane bez stymulacji trzustki i uwolnienia jej enzymów.

U psów należy zadbać o to, aby dieta była uboga w tłuszcz, ponieważ pokarmy o wysokiej zawartości tłuszczu mogą wywoływać nawrót i zaostrzenie objawów chorobowych. U kotów ten związek nie jest tak wyraźny, ale odradza się również stosowanie diety o bardzo wysokiej zawartości tłuszczu (zalecana zawartość tłuszczu – karmienie długoterminowe).

Na co należy uważać podczas karmienia mojego psa / kota z tendencją do zapalenia trzustki?

Ogólnie rzecz biorąc, staramy się uwolnić trzustkę od obciążającej ją diety. 

CZĘSTE POSIŁKI

Na przykład sensowne jest podawanie wielu małych posiłków dziennie zamiast jednego lub dwóch dużych. Psy i koty z zapaleniem trzustki powinny dostawać 4 posiłki dziennie, nawet więcej.  Pokarm, czyli każda jego porcja powinna być świeża.

Staraj się, aby czasy karmienia i wielkość posiłków były jak najbardziej stałe.

WYSOKA STRAWNOŚĆ

Im łatwiej strawny posiłek, tym mniej obciążona jest  trzustka i cały przewód żołądkowo-jelitowy. Bardzo wysoka strawność wymaga wysokiej jakości surowców.

Ważna jest w diecie jakość białka. Wysoka jego zawartość zwiększa produkcję soku trzustkowego, którego zwykle unika się. Jednakże, aby nie doszło do niedoborów białka, musi mieć ono wysoką „wartość biologiczną”, czyli musi być w pełni wykorzystane przez organizm. Niektóre psy wymagają dużego ograniczenia białkowego w przewlekłych problemach w celu kontrolowania stanu zapalnego.

Dieta oparta na podawaniu chorym zwierzętom surowego mięsa jest zatem nieodpowiednia. Pamiętajmy o tym.

Pokarm O NISKIEJ ZAWARTOŚCI TŁUSZCZU

I tutaj również nie ma absolutnie zastosowania dieta oparta na surowym mięsie. Mięso zwierząt hodowlanych zawiera bardzo dużo tłuszczu.

 

źródła:

Nelson / Couto, Elsevier, 2nd ed.: Internal Medicine of Small Animals

 Gastroenterologia u psów i kotów, Dr med. J. Fritz i dr. S. Unterer,

Seminarium internetowe Vetlife Zapalenie trzustki i niewydolność trzustki u psów i kotów, Dr.med. R. Neiger